બાળ વાર્તા : અભણ મા નો સંસ્કારી દીકરો

સાંજનો સમય. દિવસ આથમવાની તૈયારી હતી. બધાં લીંબુ વેચાયા પછી જ ઘેર જવાનું નક્કી કર્યું,એટલે આજે મોડું થઈ જવાથી રમેશ ઘેર પહોંચવા જલદી જલદી પગ ઉપાડતો હતો. હાથમાં ખાલી ટોપલી લઈને, તે ગીત ગણગણતો ઘેર જલદી પહોંચાય એટલે, જ્યાંથી રેલવે લાઈન જતી હતી તે પાછળવાળો ટૂંકો રસ્તો પકડીને ઉતાવળો આવતો હતો. 

રમેશ એની માનો એકનો એક દીકરો હતો. ભણી-ગણીને મહાન બને એવી એની ઘરડી માની ઇચ્છા હતી, પણ એમ થઈ શક્યું નહીં. ઘરની ગરીબ પરિસ્થિતિએ રમેશને અધવચ્ચેથી જ અભ્યાસ છોડવા મજબૂર બનાવ્યો. મા-દીકરો રાત-દિવસ બગીચાની ચોકી કરતાં. રમેશ પણ ચોથે-પાંચમે દિવસે બજારમાં જઈને ફળ વગેરે વેચી આવતો અને આમ એમનું ગુજરાન ચાલતું. ઘણીવાર વચ્ચે વચ્ચે રમેશને ક્યાંક નોકરી પણ કરવી પડતી. રમેશ પણ ખૂબ જ ખંતથી-મહેનતથી મન લગાડીને પોતાનું કામ કરતો હતો. એની માએ શીખવાડ્યું હતું કે મહેનતથી જ સુખ મળ્યા કરે છે. 

આમ તો રમેશની મા અભણ હતી, પણ હતી વિચારશીલ અને ખૂબ સુસંસ્કારી ! પોતાની ગરીબાઈને કારણે, ભલે તે રમેશને ભણાવી ન શકી પણ તેણે રમેશને ખૂબ જ સારા સંસ્કાર આપ્યા હતા. ઘણું કરીને માબાપ બાળકોને નિશાળે મોકલીને જ પોતાની ફરજ પૂરી થયેલી માને છે. પણ નિશાળમાં ભણવાથી જ શ્રેષ્ઠ વ્યક્તિત્વ થઈ જતું નથી ! એને માટે તો માબાપને જાતે જ પ્રયત્ન કરવો પડે છે. માના શિક્ષણને કારણે જ, નાની ઉંમરમાં જ રમેશ ખૂબ જ સાહસિક, વીર અને સમજશક્તિવાળો બની ગયો હતો. બીજાની સેવા, સહાયતા કરવાની ભાવનાનો રમેશમાં વિકાસ કરવામાં આવ્યો હતો કારણ કે સમાજનું નિર્માણ અને દેશનો વિકાસ આ ગુણોને કારણે જ થાય છે. 

આવતાં આવતાં રમેશ વિચારતો હતો કે આજે તેની મા ખૂબ જ ખુશ થશે. ઘેર જઈને તે ખાઈ-પીને મા પાસેથી વાર્તાઓ સાંભળશે. ત્યાં જ તેની નજર અચાનક રેલવેના પાટા તરફ ગઈ. સામેથી આગગાડી પણ ધમધમાટ આવતી હતી. એક ઘરડી ડોશી બેધ્યાનપણે પાટા વચ્ચે મસ્તીથી ચાલી જતી હતી. રમેશે જોરથી બૂમ પાડી, ‘‘ડોશીમા, બાજુએ હટી જાવ, ગાડી આવી રહી છે.’’  પણ બહેરી ડોશીએ કશું જ ન સાંભળ્યું. તેને બરાબર દેખાતું પણ નહોતું એટલે અજાણપણે બે પાટાની વચ્ચે પોતાની ધૂનમાં જ ચાલી રહી હતી, પછી ભલેને યમરાજના દૂત કેમ પકડવા નથી આવતા ! 

રમેશે વિચાર્યું, ગાડીનજીક આવી ગઈ છે અને બહેરી ડોશી સાંભળતી નથી, એટલે ઝડપથી દોટ મૂકીને ખૂબ જોરથી તેણે ડોશીને ધક્કો માર્યો. ડોશી પાટાથી દૂર ફેંકાઈ ગઈ, પણ ત્યાં સુધીમાં તો આગગાડી આવી પહોચી હતી. એન્જિનમાંથી ઊડેલો કોલસો રમેશની બાંય પર પડ્યો. એણે ટેરીકોટનનો બુશર્ટ પહેરેલો હતો. હવાને કારણે તેમાંથી આગ પેદા થઈ ગઈ. બુશર્ટ કાઢીને ફેંકવામાં અને તેને હોલવવામાં રમેશનો પગ પણ સખત રીતે ખૂબ દાઝી ગયો. 

ડોશીમા પણ ત્યાં સુધીમાં તો ઊભાં થઈ ગયા હતાં. તેમની નજર સામે જ આગગાડી પસાર થઈ હતી, એટલે સમજી ગયાં કે તેમને ધક્કો કેમ મારવામાં આવ્યો હતો. તે ઝડપથી પોતાનો જીવ બચાવનાર બાળક પાસે પહોચી ગયાં અને આગ હોલવવામાં મદદ કરી. એટલું જ નહીં બૂમો પાડીને રસ્તે જતા મુસાફરોનેય બોલાવીને રમેશને દવાખાને લઈ ગયા. 

દાઝેલા રમેશને મલમપટ્ટી કરતાં અને ગ્લુકોઝ ચઢાવતાં ડૉક્ટરોએ પૂછ્યું, બેટા, કેવી રીતે તું આટલો સખત દાઝી ગયો ? 

રમેશે વિસ્તારથી આખો બનાવ કહી સંભળાવ્યો, જે સાંભળીને ડૉક્ટરો ગદ્ગદ્ થઈ ગયા. નાના બાળકના સાહસ અને પરોપકારની ભાવના જોઈ શ્રદ્ધાપૂર્વક તેમનું મસ્તક ઝૂકી ગયું. ઘરડા ડોશીમાની આંખમાં પણ આંસુ ભરાઈ આવ્યાં. તે રમેશના માથા પર હાથ ફેરવતાં કહેવા લાગ્યાં, ‘“બેટા, મને મરવા દેવી હતી ને, તે તારો જીવ મારા માટે કેમ મુસીબતમાં મૂક્યો ?’’ 

રમેશે કહ્યું, ‘‘તમે મારાં દાદીમા સમાન છો. મારી ફરજ છે કે તમને બચાવવાં જોઈએ, એનું પાલન મારે કરવું જ જેઈએ.’ 

ડૉક્ટરે રમેશની પીઠ થાબડીને કહ્યું, “ઈશ્વર હંમેશાં તને એવી શક્તિ, સદ્બુદ્ધિ આપે અને સુખી બનાવે.’’ 

ડૉક્ટર સાહેબે એક નોકરને રમેશના ઘેર મોકલ્યો. સમાચાર સાંભળીને રમેશની મા દોડતી દવાખાને આવી. રમેશને હૃદયસરસો ચાંપ્યો. તેની આંખોમાંથી અતૂટ અશ્રુધારા વહેતી હતી. ડૉક્ટર કહેવા લાગ્યા, ‘‘બહેન, ધન્ય છે તમારા માતૃત્વને તમે બાળકને જે સુંદર શિક્ષણ અને સંસ્કાર આપ્યા છે તે સમાજને માટે ગૌરવ લેવા જેવું છે. પોતાને માટે બધાય કરે છે પરંતુ સંકટ સમયે બીજાની વાત વિચારે છે, બીજાને માટે કંઈક કરે છે તે જ જીવન ધન્ય છે.” 

ડૉકટરસાહેબે રમેશની માને કહ્યું કે, ‘“તેઓ ખર્ચની જરાય ચિંતા ન કરે. તેની તમામ સારવાર મફત કરવામાં આવશે.’’ રમેશ કેટલાક દિવસ પોતાની મા સાથે દવાખાને રહ્યો. પોતાના સરળ, હસમુખ અને કપટરહિત સ્વભાવથી ત્યાં બધાંના દિલ તેણે જીતી લીધાં. સારું થઈ ગયા પછી આજુબાજુના દરદી, નર્સો અને ડૉક્ટરોએ ખૂબ ભેટસોગાદ આપીને રમેશને વિદાય આપી. એટલું જ નહીં રમેશની માને એ પણ કહ્યું કે તે રમેશને ફરીથી ભણવા મોકલે, તમામ ખર્ચ તેઓ આપશે. ફરીથી નિશાળે જવાની વાત સાંભળી રમેશને ખૂબ જ આનંદ થયો. 

આવાં કામોમાં રમેશનો ઉત્સાહ વધારવા તેના સાહસ અને પરોપકારની સૂચના ડૉક્ટર સાહેબે સૂચના-મંત્રાલય સુધી પહોંચાડી. ગણતંત્રના દિવસે સમારંભમાં પ્રધાનમંત્રીને હાથે, તેની વીરતાને બિરદાવતાં ઈનામ આપવામાં આવ્યું. 

– બાળ નિર્માણની વાર્તાઓમાંથી સાભાર